Co słonko widziało

Korea Północna należy do najbardziej niedostępnych państw świata. Fakt ten rodzi niesłychany popyt na wizualne reprezentacje tego kraju. Co i rusz w sieci pojawiają się powstałe "z narażeniem życia" zdjęcia z wycieczek, dzięki którym reżim Kim Dzong Una zapewnia sobie dopływ dewiz. Czym innym jest jednak nakręcenie w Korei Północnej profesjonalnego filmu, to wymaga poparcia władz. Witalij Manski poszedł drogą kolaboracji zabiegając o możliwość nakręcenia filmu propagandowego. Udało mu się zgromadzić całkiem interesujący materiał, którego użył wbrew intencjom koreańskich decydentów. Jednak Pod opieką wiecznego słońca jest w większym stopniu filmem o zdradzieckich możliwościach obrazu niż o życiu oświecanym blaskiem bijącym z obliczy władców z dynastii Kimów.

Scenariusz przygotowany przez stronę koreańską opowiada o Zin-mi, uczennicy najlepsze pjongjańskiej szkoły, przygotowującej się do wstąpienia do Koreańskiej Unii Dzieci. Dziewczynka mieszka wraz z rodzicami w dużym mieszkaniu. Jej ojciec jest inżynierem w szwalni, zaś matka pracownicą w czołowym zakładzie produkującym sojowe mleko. Parapet okna z widokiem na monument zdobi kimndzongilia w pełnym rozkwicie, symbol szczęśliwego życia w najwspanialszym z państw. Manski od początku nie pozwala uwierzyć w tę idyllę, od razu słyszymy okrzyk "akcja", a ujęcia powtarzają się w różnych wariantach.

Na ekranie widzimy "asystentów" ustawiających aktorów, modyfikujących dialogi, zastanawiających się jakie słowa i działania pokażą Koreę w najlepszym świetle. Manski każe wierzyć, że to film nieludzką ręką stworzony, powstały z pozostawienia włączonej kamery. Reżyser ujawnia się tylko pod koniec filmu, kiedy rozmawia z dziewczynką grającą główną bohaterkę. Wniosek, będący jednocześnie podsumowaniem Pod opieką wiecznego słońca jest następujący, dzieci w Korei Północnej nie mają dzieciństwa. Jak na skalę tego dokumentalnego przedsięwzięcia to myśl wyjątkowo mało satysfakcjonująca, nawet biorąc poprawkę na ekstremalnie trudne warunki pracy. Ekipa wykorzystując podstęp nie tylko nagrała przygotowania do scen, ale też ukryła je przed cenzurę i przeszmuglowała przez granicę. Ze względu na rezygnację strony koreańskiej zdjęcia nigdy się nie zakończyły.

Bezsprzecznie wartościowa w zwycięzcy Millennium Docs Against Gravity jest warstwa wizualna. Pjongjang, utrzymany został w kolorystyce żywcem wziętym ze słynnej Matki Koreanki Wojciecha Fangora. Jednocześnie to miasto ze snu, z mgły i oparu. Całkowicie odrealnione, nawet wtedy gdy pokazane zostały nieinscenizowane zdarzenia jak nagrywane przez dziury w zasłonach spychanie trolejbusu. Poza tym jednym przypadkowym wydarzeniem w obiektywie Aleksandry Iwanowej, czy posługując się wewnętrzną logiką filmu, w obiektywie kamery, pojawiają się wyłącznie miejsca, obrazy i ludzie, których władza chce pokazać. Szkoła, fabryka, świętujący ludzie, ciąg kolejnych wizualnych reprezentacji koreańskiego raju. Wszystkie zostały rozbrojone, poprzez montaż lub dobór ujęć podkreślona została ich fałszywość.

Wydaje się, że na zatrzymaniu się w tym momencie, na pokazaniu lokalnych, właściwych dla tej konkretnej władzy, strategii kłamania obrazem, kończą się ambicje Witalija Manskiego. Nie ma co się dziwić, uzyskanie takiego materiału łatwe nie było, a jednak bezpośrednia rozmowa z Zin-mi podważa sens kręcenia Pod opieką wiecznego słońca. Prosząc dziewczynkę o powiedzenie wierszyka mającego podnieść ją na duchu reżyser słyszy deklamację patriotycznego poematu. Zin-mi wtedy staje się naprawdę obca, nieprzenikalna. Jaki jest więc cel odkrywania mechanizmów manipulacji, skoro i tak rozbiją się o wiarę? W gruncie rzeczy to taka sama turystyka, jak ta polegająca na odwiedzaniu koreańskiego odpowiednika wiosek potiomkinowskich. To pytanie jest istotne nie tylko w kontekście koreańskim, wszędzie zapatrzeni w słońce nie mogą zobaczyć nic poza blaskiem.